15 Temmuz darbe girişiminden sonra Türkiye’de belediyelere kayyım atama uygulamaları hız kazandı. OHAL dönemi kapsamında ilan edilen 674 sayılı Kanun Hükmünde Kararname (KHK) ile belediyelere kayyım atanmasının önü açıldı. 2016’dan itibaren belediyelere 160 kez kayyım ataması gerçekleştirildi. Bu uygulamanın temel gerekçesi, görevleri sırasında suç işledikleri iddia edilen belediye başkanlarının görevden alınarak yerlerine kayyım atanması oldu.

674 sayılı KHK, Belediye Kanunu’nun 45., 57. ve geçici 9. maddelerinde yapılan değişikliklerle belediyelere kayyım atanmasına olanak tanıdı. Bu düzenlemeler, İçişleri Bakanlığı’na, büyükşehir ve il belediyelerine kayyım atama yetkisi verirken, ilçe belediyelerinde ise bu yetki valilere devredildi. Atamalarda seçme ehliyeti dışında başka bir kriter aranmaması dikkat çekerken, hakkında soruşturma veya kovuşturma açılan belediye başkanları ve meclis üyeleri görevlerinden uzaklaştırılabiliyor.

Anayasa’nın 127. maddesi, yerel yönetimlerin özerkliğini güvence altına alırken, kayyım uygulamasının bu özerkliği zedelediği yönünde tartışmalar devam ediyor. 674 sayılı KHK ile yerel yönetimlerin merkezi idare kontrolü altına girdiği eleştirileri yoğunlaşmış durumda. 2016’dan itibaren Demokratik Bölgeler Partisi’ne (DBP) bağlı 102 belediyeden 96’sına kayyım atanmış, bu uygulama 2019 seçimlerinden sonra da Halkların Demokratik Partisi (HDP) yönetimindeki belediyelerde sürdürülmüştür.

2016’DA 96 BELEDİYEYE, 2019’DA 59 BELEDİYEYE KAYYIM ATANDI

Özgürlük İçin Hukukçular Derneği’nin raporuna göre, 2016 yılında DBP’ye ait 102 belediyenin 96’sında kayyım atandı ve bunlardan 67 belediye eş başkanı tutuklandı. 2019 seçimleri sonrasında ise HDP’nin kazandığı 65 belediyeden 59’una kayyım atandı. Bu süreçte HDP’li pek çok belediye meclis üyesinin de mazbataları iptal edildi ya da tutuklandı. Kayyım atanan belediyelerde bütçe ve muhasebe işlemleri valilik onayı ile defterdarlık veya mal müdürlüğünce yürütülüyor.