Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, temmuz ayında katıldığı NATO Liderler Zirvesi dönüşünde gazetecilere önemli açıklamalar yapmış, dikkat çeken bir ayrıntıya yer vermişti. Erdoğan, Akkuyu Nükleer Santrali için Siemens tarafından üretilen türbinlerin Alman gümrüğünde bekletildiğini belirtmişti. Cumhurbaşkanı Erdoğan, “Bu, bizi ciddi manada rahatsız etmiştir. Bunu Almanya Başbakanı Olaf Scholz’a ikili görüşmemde tekrar hatırlattım. Gelişmeleri takip edeceğiz" demişti. Bu açıklamanın ardından gözler Almanya’nın tutumuna çevrilmişti.

Aradan geçen iki ayda konu bir kez daha gündeme geldi. Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanı Alparslan Bayraktar, Akkuyu Nükleer Santrali’ndeki türbinlerin teslim edilmemesi nedeniyle projenin aksadığını ve bu durumun bir karşılığı olması gerektiğini belirtti. Siemens’in projeyi aksatmasının ardından Türkiye'nin alacağı adımlar merakla bekleniyor.

ALMANYA ULUSLARARASI HUKUKA UYMUYOR

Bu gelişmeler ışığında, Alman hükümeti ve Siemens’in tutumu uluslararası hukuk açısından tartışma yarattı. Uluslararası Hukuk Uzmanı Prof. Dr. Selami Kuran, Almanya’nın bu tavrını hukuk tanımazlık olarak nitelendirdi. Kuran, Siemens’in Akkuyu Nükleer Santrali için üretilen parçaları göndermemesiyle ilgili şunları söyledi: “Ortada çok güçlü bir ticaret sözleşmesi var. Bu sözleşmede ürün, teslim tarihi ve fiyat gibi tüm detaylar belirtilmiş durumda. Türkiye yükümlülüğünü yerine getirip parasını ödemiş, ancak karşı taraf ‘Hayır vermiyorum’ diyor. Bu en basit haliyle hukukun çiğnenmesidir.”

Prof. Dr. Kuran’a göre Siemens, uluslararası hukuka karşı gelerek sözleşmeyi ihlal ediyor. Alman devleti ve Siemens’in bu tutumu, hukuki açıdan büyük bir sorun teşkil ediyor. Kuran, “Bu durum, basit bir ticari uyuşmazlık değil. Siemens, Türkiye’nin zararına sebep olacak bir karar aldı,” dedi.

AKKUYU’NUN RUSYA'YA YAPTIRIMLARLA İLGİSİ VAR MI?

Almanya’nın bu tutumuna karşı, Rusya’ya uygulanan yaptırımlar gerekçe gösterilse de, Prof. Dr. Kuran bu iddiaları çürüttü. Kuran, “Akkuyu Santrali, Türkiye’de yapılan bir projedir. Bu proje başladığında ortada henüz savaş yoktu. Rusya bahane edilerek Türkiye’nin zarara uğratılması hukuka aykırı bir durumdur,” diyerek süreci özetledi. Akkuyu Nükleer Santrali, Türkiye’nin en büyük enerji yatırımlarından biri olup, Rusya’ya yönelik yaptırımlar bu projeyi etkilememelidir.

ALMANYA İÇİN

İLK DEĞİL

Siemens ve Almanya'nın tutumları sadece Akkuyu ile sınırlı değil. Geçmişte de Almanya, Türkiye'ye benzer engeller çıkarmıştı. Altay tankı için gereken güç ünitesi Almanya tarafından uzun süre teslim edilmemiş ve örtülü bir ambargo uygulanmıştı. Ayrıca, Türkiye'nin denizaltı projeleri de Alman firmaların engelleriyle karşılaşmış, bu nedenle birçok proje gecikmişti. Hatta kimi denizaltı projelerinde yerli/milli imkanlarla geliştirilen sistemler beklenmek zorunda kalmıştı.

Bu durum sadece savunma sanayisiyle sınırlı kalmadı. Eurofighter savaş uçakları projesinde de Almanya’nın tutumu sıkça gündeme geldi. Şirketin CEO’su, “Türkiye’ye yapacağımız satış Almanya tarafından engellendi,” açıklamasında bulunmuştu. Akkuyu Santrali projesinde yaşanan sorunlar, Almanya'nın Türkiye’ye yönelik benzer tutumlarının bir devamı olarak görülüyor.

HUKUKİ YOLLARA BAŞVURULABİLİR

Prof. Dr. Kuran, Türkiye'nin bu durumda atabileceği adımları da değerlendirdi. Ankara’nın elinde farklı hukuki seçenekler bulunduğunu belirten Kuran, şu açıklamalarda bulundu: “Ortada bir sözleşme var ve o sözleşmede, herhangi bir uyuşmazlık durumunda neler yapılacağı da harfiyen yazılıdır. Büyük ihtimalle uluslararası bir tahkim kurulu adres olarak belirlenmiştir. Bu tür durumlarda Türkiye, hem Almanya’ya hem de Siemens’e ihtar çeker. Durum resmen karşı tarafa bildirilir.”

Prof. Dr. Kuran, bu süreçte Türkiye'nin zararlarını uluslararası hukuk çerçevesinde tazmin edebileceğini ifade etti. "Eğer proje aksarsa, Türkiye daha ucuza enerji kullanma imkanını kaybedecek ve bu da büyük bir zarar doğuracaktır," diye ekledi.

PROJE DURMAYACAK... ALTERNATİF ÇİN

Siemens’in gönderilmediği parçalar nedeniyle Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı harekete geçti. Rusya Devlet Nükleer Enerji Kuruluşu Rosatom, Akkuyu’daki türbinler için Çin ile anlaşmaya vardı. Denis Sezemin, "Şartlar ne olursa olsun proje takvimine uymamız gerektiği düşüncesiyle, Siemens tarafından gönderilmeyen parçaların siparişini Çin’e verdik," demişti.

TÜRKİYE’NİN ENERJİ KALESİ: AKKUYU NGS

Toplam 4 reaktörden oluşacak Akkuyu NGS'nin birinci ünitesinde bu yıl ilk test elektriğinin üretilmesi planlanıyor. Santral tam kapasiteyle devreye girdiğinde Türkiye'nin elektrik ihtiyacının 'unu karşılayacak. Santral, sıfır emisyonla yıllık 35 milyar kWh elektrik üretecek. Projenin Türkiye’ye katkısı 50 milyar dolar olarak hesaplanıyor.