Dünya üzerindeki denizlerin neredeyse tamamı bir kıta, ada veya kıyı şeridiyle temas ederken, Kuzey Atlantik’te bir deniz var ki hiçbir kara parçasına bağlı değil: Sargasso Denizi. Florida’nın yaklaşık 900 kilometre doğusunda yer alan bu benzersiz su kütlesi, okyanusun ortasında görünür bir sınırı olmadan var oluyor ve sakin yüzeyiyle çevresindeki güçlü akıntılardan ayrılıyor.
Adını yüzeyde sürüklenen sargassum yosunundan alan Sargasso Denizi, hem yapısı hem de iklim üzerindeki rolü nedeniyle bilim insanlarının en çok takip ettiği bölgelerden biri.
SARGASSO DENİZİNİ EŞSİZ KILAN YAPI
Altın kahverengi renkteki sargassum yosunları, içlerindeki küçük gaz kesecikleri sayesinde suyun yüzeyinde büyük yığınlar oluşturuyor. Bu dev çatı, karideslerden küçük balıklara, yengeçlerden yüzlerce omurgasız türüne kadar pek çok canlı için “yüzen bir yaşam adası” görevi görüyor.
Sargasso Denizi’nin bugünkü formunu belirleyen temel unsur ise Kuzey Atlantik Subtropikal Dolaşımı. Bu akıntı sistemi, yüzen maddeleri merkeze doğru çekerek Sargassum’u tam bu bölgede yoğunlaştırıyor. Böylece deniz, kendine özgü kapalı bir ekolojik çember oluşturuyor.
YILAN BALIKLARININ YOLCULUĞU BURADA BAŞLIYOR
Sargasso Denizi, yılan balıkları için kritik bir üreme alanı. Avrupa ve Amerika yılan balıkları burada şeffaf larvalar olarak hayata başlıyor, ardından akıntılarla kıtalardaki tatlı sulara taşınıyor. Gelişimlerini tamamlayan balıklar, yıllar sonra yeniden Sargasso’ya dönerek yumurtladıktan sonra yaşamlarını sonlandırıyor.
Binlerce kilometrelik
yolu hiç şaşırmadan bulmaları ise hâlâ çözülmemiş bir bilimsel gizem.
İKLİM SİSTEMİNDE KİLİT ROL
Sargasso Denizi, yalnızca bir ekosistem değil, aynı zamanda küresel iklimin düzenleyici mekanizmalarından biri. Yazın 29–30°C’ye kadar ısınan, kışın ise 18–20°C’ye kadar düşen su sıcaklığı; Atlantik üzerindeki ısı ve nem taşınımını etkileyerek hava akımlarının daha dengeli seyretmesine katkı sağlıyor.
Ayrıca bölge, önemli bir karbon yutağı. Planktonlar atmosferdeki karbondioksiti emiyor, öldüklerinde karbonu derin deniz tabanına taşıyor. Fakat yüzey sıcaklıklarının artması, dikey karışımı azaltarak alt tabakalardaki oksijen seviyelerini düşürüyor. Bu nedenle Sargasso, okyanus asitlenmesinin izlendiği kritik alanlardan biri kabul ediliyor.
GEZEGENİN DENGESİ BU DENİZE BAĞLI
Uzmanlara göre Sargasso Denizi’nin bozulması, yalnızca bölgesel ekosistemi değil, küresel dengeyi de etkileyebilir. Yılan balıklarının üreme döngüsünden Avrupa’daki fırtına rotalarına kadar pek çok süreç bu bölgeyle bağlantılı. Sargasso’nun zayıflaması, Atlantik’in ısı depolama kapasitesini artırarak iklim değişikliğini hızlandırabilir.
Bu nedenle uluslararası kuruluşlar, Sargasso Denizi’nin “biyolojik çeşitlilik cenneti” olarak korunması gerektiğini vurguluyor. Gemi trafiğinin yosun alanlarından uzak tutulması ve plastik kirliliğinin azaltılması, en temel önlemler arasında yer alıyor.
Okyanusun ortasında küçük bir mavi alan gibi görünen Sargasso Denizi, aslında dünya iklimi ve deniz yaşamının en kritik merkezlerinden biri olarak önemini sürdürüyor.
